صاعقه گیر یا به بیانی دیگر سرج استر یک وسیله ای است که در بالاترین نقطه ی برج یا ساختمان نصب می شود و همچنین اولین نقطه ای می باشد که صاعقه به آن اصابت می کند به این دلیل که صاعقه همیشه کوتاه ترین فاصله ای را که بین ابر و زمین وجود دارد تخلیه می شود، که نحوه ای که این وسیله نصب می شود با توجه به برج یا ساختمان مورد نظر این توان را دارد که به صورت توپولوژی ساده یا توپولوژی پیچیده باشد.
انواع مختلف برقگیر ( صاعقه گیر)
به طور کلی صاعقه گیر ها به دو دسته تقسیم می شوند دسته ی اول برقگیر فعال دسته ی دوم برقگیر غیر فعال.
-
صاعقه گیر فعال
این نوع از صاعقه گیر ها به نسبت صاعقه گیر های غیر فعال قیمت بالاتری دارند و در یک شرایط خاص رعد و برق را به سمت خود می کشند و اگر قسمت هادی میانی قدرتمندی (که قبلا تست نشده باشد) را نداشته باشیم انتخاب این نوع برقگیر های فعال بسیار خطر زا می باشد.
-
صاعقه گیر غیر فعال
این نوع از برقگیر ها دارای یک میله ی ساده نوک تیز می باشند که با زاویه ی 35 درجه برای اطمینان بیشتر طراحی می شود. این وسیله ها فناوری های متفاوتی تولید شده و با مکانیزم یونیزه کردن هوای اطراف خود باعث اطمینان بالاتر و بیشتر می شود.
البته یک چیز مهمی که صاعقه گیر ها دارند شمارنده است که در واقع این وظیفه را دارد که تعداد برخورد صاعقه ها را تخمین بزند.
نحوه ی عملکرد صاعقه گیر
برقگیر ها به صورتی عمل می کنند که تا زمانی که ولتاژ مدار در محدوده ی مجاز قرار داشته باشد، ارستر به شکل مدار باز عمل می کند که در این صورت هیچ دخالتی در کار اصلی و رایج سیستم نخواهد داشت ولی زمانی که ولتاژ سیستم به بالاتر از حد مجاز صاعقه گیر برود ، این قطعه ها به صورت مسیر های بسته ای عمل می کنند و همچنین ولتاژ بالای موجود را از طریق اتصال به زمین تخلیه می شود.
-
مدار داخلی برق گیر
نحوه ی کار مدار داخلی سرج استیر بسیار ساده می باشد. در حالت اولیه زمانی که مدار روشن است و یا منبع تغذیه دوباره متصل شده است، رله در حالت فاقد از انرژی باقی می ماند. که این مورد جلوگیری می کند از دسترسی منبع تغذیه به بار متصل. زمانی که فشار از روی سوئیچ برداشته شود مدار سرج استیر وارد حالت کاملا فعال می شود، انرژی به رله می رسد و نتیجه این می شود که منبع تغذیه به بار متصل با آن دسترسی پیدا می کند.
-
محاسبه ی برق گیر
برق گیر یا صاعقه گیر بعد از اینکه روی ساختمان نصب شد، می بایست که به وسیله ی هادی های میانی (کنداکتور دون) از طریق سیم مسی بدون روکش به سیستم زمین متصل گردد. مقاومت الکترود زمین صاعقه کیر باید زیر 10 اهم (کمتر از 10 اهم) باشد و بعد از اجرا به شبکه ی هم پتانسیل کل سایت متصل شود.
دقت داشته باشید که در اجرای الکترود زمین هر برق گیری می بایست که از لوازمی مانند صفحه های مسی ، اتصالات جوش انفجاری و موارد کاهنده مقاومت (ال او ام) استفاده کرد.
انواع مختلف صاعقه گیر
- صاعقه گیر الکترونیکی (ای اس ای)
- صاعقه گیر (شیلد رایدن)
یکی از بهترین برق گیر ها هم از نظر کیفیت و هم قیمت مناسب صاعقه گیر (رایدن) است. این سرج استیر ها دارای استاندارد های (سی ای) ، (آی سی او 9001) ، (آی سی او14001) ، 20 سال گارانتی ساخت و جنس بدنه ی استیل می باشند.
این صاعقه گیر ها تا شعاع 125 متر را پوشش می دهند و همچنین دارای یک بست و یک پایه ی 0.5 متری می باشند.
- صاعقه گیر (شیرا رایدن)
- صاعقه گیر (یونیا رایدن)
- صاعقه گیر (سیریوس رایدن)
نقش صاعقه گیر در حفاظت از ساختمان
میله های فلزی در بالای ساختمان ها یا برج ها یا در پست های فشار قوی نصب می شوند تا صاعقه به این میله های فلزی برخورد کند و از برخورد مستقیم صاعقه به تجهیز جلوگیری شود. که البته به این میله ی فلزی در مهندسی برق نیزه هم گفتع می شود.
در واقع توضیح کلی کاربرد برق گیر این است که برای حفاظت از شبکه در مقابل اضافه ولتاژ ها و تخلیه ی آنها به زمین از صاعقه گیر استفاده می شود.
اضافه ولتاژ هایی که در شبکه ایجاد می شود یا ناشی از عوامل خارجب بوده مثل صاعقه و یا ناشی از اختلالات داخلی سیستم می باشد نظیر کلید زنی، اتصال کوتاه ، عدم تنظیم ریگالوتوری ولتاژ ، قطع ناگهانی بار و موارد دیگر.
چند نکته ی بسیار مهم که در هنگام انتخاب ونصب یک صاعقه گیر بایدحتما رعایت کنید:
- پایه ی مخصوص برق گیر
- هادی نزولی
- بست اتصال پایه و دکل
- بست و اتصالات هادی نزولی
- بلوک های فاصله دهنده
- اتصال تست
- پوشش حفاظتی
- شمارنده ی صاعقه
- اتصالات مکانیکی
- سیستم ارت صاعقه گیر
- ارت
این ها موارد مهمی هستند که حتما باید به ان ها توجه کنید.
مشخصات صاعقه گیر خوب
- باید در ولتاژ نامی شبکه، به منظور کاهش تلفات، از امپدانس بینهایت دارا باشد.
- حتما باید در اضافه ی ولتاژ به منظور محدود سازی سطح ولتاژ دارای امپدانس کم باشد.
- یکی دیگر از ویژگی هایی که باید داشته باشد این است که توانایی ذخیره ی انرژی و یا دفع آن را بدون اینکه صدمه ببیند دارا باشد.
- در آخر باید توانایی این را داشته باشد تا پس از حذف عبور اضافه به شرایط مدار (حالت کار نرمال \ عادی) بازگردد.
نحوه ی نصب صاعقه گیر
ایجاد کردن یک سیستم حفاظتی آن هم برای حفاظت در برابر صاعقه، ضربه یا ازدیاد ناگهانی ولتاژ در شبکه ی (ای سی) نیاز به شناخت استاندارد ها و همچنین بکارگیری روش های صحیح می باشد.