بالکن در آپارتمان مسکونی
بالکن، اصطلاحی در معماری است که در زبان فارسی معادل ایوانک گرفته می‌شود. بالکن شامل سکویی مرتفع، مسقف و چسبیده به یک یا چند ضلع خانه یا ساختمان است که از یک یا دو طرف و گاهی سه طرف به فضای بیرون از ساختمان ارتباط دارد. قسمت‌های بسته بالکن از نیم دیوار، نرده و یا ترکیبی از آن‌ها با دیوار تشکیل می‌شود. معمولاً در سطح شهر آپارتمان‌هایی را مشاهده می‌کنید که بالکن آن‌ها به شکل بیرون‌زدگی است. این بالکن‌ها تنها توسط نرده محدودشده‌اند.
جالب است بدانید که برخلاف تراس، مساحت بالکن جزو آپارتمان و ساختمان (مسکونی و اداری) به‌حساب می‌آید. بنابراین، در هنگام محاسبه مساحت یک واحد بالکن‌دار باید مساحت اتاق‌ها و... را درنهایت با مساحت بالکن جمع ببندید. بالکن معمولاً مساحت محدودی دارد و طبق قوانین، اندازه آن باید با توجه به رکن‌های دیگری مانند عرض گذرگاه مشخص می‌شود. این فضا نسبتاً محدود و کوچک است و می‌تواند فضایی برای ایجاد گلخانه یا قرار دادن یک میز و صندلی کوچک از آن استفاده شود.
تراس در ساختمان مسکونی
تراس منطقه‌ای مسطح و معمولاً بالاتر از سطح زمین است که به‌عنوان معادل بهارخواب در زبان فارسی شناخته می‌شود. همان‌طور که از نام بهارخواب مشخص است، این فضا تنها برای بهره‌گیری از هوای مطلوب روزها و شب‌های بهاری مناسب است؛ زیرا در ساخت تراس از سقف استفاده نمی‌شود. لازم به ذکر است که برخی افراد با ایجاد آفتاب‌گیر، آن را سرپوشیده می‌کنند؛ اما همچنان بدون سقف و به‌عنوان تراس شناخته می‌شود.
تراس بخشی از خانه‌های ویلایی یا حدوداً 2-3 طبقه است و معمولاً در ساختمان‌ها و آپارتمان‌ها کاربرد ندارد. بااین‌وجود، مساحت تراس جزو مساحت کلی خانه یا ساختمان به شمار نمی‌آید. این فضای بیرونی غیر مسقف، جزو مشاعات بنا حساب می‌شود. از این فضا معمولاً به‌منظور ایجاد اجتماع‌های دوستانه، استراحت و ایجاد ظاهری لوکس در ساختمان استفاده می‌شود. جالب است بدانید که امروزه از پشت‌بام ساختمان‌ها نیز به‌عنوان تراس استفاده می‌شود.
تفاوت بالکن و تراس چیست؟
بالکن و تراس از چندین جهت با یکدیگر متفاوت هستند. این تفاوت‌ها را می‌توان در اندازه، کاربرد، نحوه ساخت، محل قرارگیری نسبت به ساختمان و قوانین مربوط به آن‌ها مشاهده کرد. همان‌طور که بیان شد، بالکن بخشی از مساحت واحد یا بنا است به شمار می‌آید؛ اما تراس تنها بخشی از مشاعات آن حساب می‌شود.
بالکن یک محیط مسقف است و معمولاً بسیار کوچک است. این در حالی است که تراس بدون سقف است و ممکن است به‌اندازه مساحت زیربنا بزرگ باشد (در مواردی که از سقف به‌عنوان تراس استفاده می‌کنند). بنابراین، می‌توان برای بیان یک واحد بالکن‌دار مساحت را این‌گونه بیان کرد: «80 مترمربع که 4 مترمربع از آن بالکن است»؛ اما در مورد خانه دارای تراس باید گفته شود که این بنا دارای 90 مترمربع مساحت با انضمام یک تراس به مساحت 6 متر است.
به دلیل اندازه کوچک بالکن نمی‌توان از آن استفاده زیادی داشت و معمولاً به‌منظور استفاده از نور و هوای محیط بیرونی ساختمان می‌توان از ویژگی‌های آن بهره گرفت. این محیط می‌تواند به یک فضای شخصی کوچک برای مطالعه، صرف یک قهوه، مطالعه یا یک گلخانه‌ای کوچک با گلدان‌های ریزودرشت تبدیل شود. فضای وسیع‌تر و بزرگ‌تر تراس به شما اجازه می‌دهد دوستان خود را برای یک وعده‌غذای خوشمزه به فضای باز دعوت کنید و از هوای عالی محیط بیرونی ساختمان لذت ببرید. این تراس همچنین می‌تواند به‌قدری وسیع باشد که استخر، جکوزی یا یک باغ را در خود جای بدهد.
همان‌طور که بیان شد، امروزه از فضای باز ایجادشده بر روی پشت‌بام ساختمان‌ها نیز به‌عنوان تراس یاد می‌شود. همچنین ممکن است متریال استفاده‌شده در ساخت تراس نیز با بالکن تفاوت داشته باشند. در ساخت یک تراس می‌توان از چوب، سنگ، کاشی و ... نیز استفاده کرد. این در حالی است که در ساخت بالکن از مصالحی مشابه آنچه در ساخت بنا به‌کاررفته، استفاده می‌شود.
به‌طورکلی، بالکن و تراس موجب افزایش ارتفاع از سطح محیط بیرونی ساختمان می‌شود؛ به‌گونه‌ای که با نشستن در این بخش از بنا، به فضای بیرونی و ویو مقابل آن اشراف کامل پیدا می‌کنید. زیبایی ویو به ارتفاع کلی بنا نسبت به سایر بخش‌های شهر، ارتفاع بالکن از کف خیابان و وجود یا عدم وجود ساختمان‌های مرتفع در مسیر نگاه شما کاملاً تغییر می‌کند.
ایده‌های استفاده از تراس و بالکن برا ساکنین
همان‌طور که میدانید در خانه‌های ایرانی معمولاً از بالکن به‌عنوان محل نصب کولر و قرار دادن وسایل اضافی خانه استفاده می‌شود. بسیاری از تراس‌ها نیز جهت خشک‌کردن لباس یا به‌عنوان انباری کاربرد پیداکرده‌اند. همچنین تا سال‌های اخیر استفاده از پانل‌هایی از جنس آلومینیوم یا PVC برای پوشاندن بالکن و تبدیل آن به یک فضای کاملاً بسته و بدون نور به‌وفور دیده می‌شد. این در حالی است که از فضای زیبا، هوای آزاد و نور طبیعی بالکن و تراس می‌توان به‌صورت کاملاً خلاقانه بهره گرفت.
شما می‌توانید بخش‌های باز بالکن را با شیشه محدود کرده و آن را به محیط خانه اضافه کنید. به‌این‌ترتیب، می‌توانید میز ناهارخوری خود را در تراس یا بالکن قرار دهید یا فضایی مناسب برای مطالعه و مدیتیشن ایجاد کنید. همچنین با آویزان کردن گلدان‌های کوچک و قرار دادن گلدان‌های بزرگ در کف بالکن می‌توانید آن را به یک گلخانه زیبا تبدیل کنید. به‌این‌ترتیب، بهره‌مندی خانه یا آپارتمان از یک بالکن در فضای شلوغ شهری می‌تواند فضایی آرامش‌بخش برای احیای روح خسته ساکنان آن باشد.
با استفاده از نرده‌هایی با ارتفاع استاندارد، از سطح بالای ایمنی بالکن و تراس اطمینان حاصل کنید. این نرده‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که امکان بالا رفتن کودک از آن‌ها وجود نداشته باشد. در کنار رعایت این اصل مهم می‌توانید از ایده‌های جذابی مانند استفاده از کف سنگ، سرامیک یا حتی چمن مصنوعی برای زیباسازی محیط تراس و بالکن بهره بگیرید. استفاده از گلدان‌های آویز می‌تواند ترفندی عالی برای کاهش دید همسایه‌ها به فضای بالکن باشد. استفاده از ریسه‌های نور و رنگ‌های شاد یا آرامش‌بخش را نیز می‌توانید برای زیباسازی تراس بالکن امتحان کنید. بخشی از تراس خود را با استفاده از یک چتر زیبا مسقف کنید تا در برابر نور شدید و مستقیم خورشید در امان بمانید.
قوانین و مقررات طراحی تراس و بالکن
قوانین و ضوابط خاصی بر معماری و طراحی بالکن و تراس حاکم هستند که رعایت آن‌ها در هنگام احداث بنا الزامی است. این ضوابط شامل موارد زیر هستند:
- آفتاب‌گیر یا همان باران‌گیر جزو زیربنا به شمار نمی‌آید.
- احداث بالکن در گذرهای کمتر از 10 متر برخلاف قوانین است.
- احداث تراس در حیاط‌خلوت واحد مسکونی برخلاف قوانین به شمار می‌آید.
- اندازه مجاز برای پیش‌آمدگی ساختمان ساخته‌شده در گذرگاه‌هایی با عرض بین 10 تا 12 متر از طبقه دوم روی پیلوت، 80 سانتی‌متر است.
- اندازه مجاز برای پیش‌آمدگی ساختمان ساخته‌شده در گذرگاه‌هایی با عرض بین 12 تا 20 متر از طبقه دوم روی پیلوت، 100 سانتی‌متر است.
- اندازه مجاز برای پیش‌آمدگی ساختمان ساخته‌شده در گذرگاه‌هایی با عرض 20 متر از طبقه دوم روی پیلوت، 120 سانتی‌متر است.