آیا تا به حال در مورد روش تاپ دان یا ساخت از بالا به پایین شنیدهاید؟! آیا میدانید روش تاپ داون یک روش ساخت سازه است نه صرفا یک روش پایدارسازی گود ؟!
معمولا روش تاپ داون برای افرادی که از آن اطلاعی ندارند، بسیار گنگ و عجیب است چون همیشه اجراهای متداول از پایین به بالا را دیدهاند. ما در این مقاله با زبانی بسیار ساده، صفر تا صد مراحل اجرای تاپ دان یا ساخت از بالا به پایین را شرح میدهیم تا به راحتی به جواب تمام سوالات خود برسید.
گودبرداری و اجرای سازه به روش بالا-پایین
گودبرداری و پایدارسازی گود یکی از مراحل مهم ساخت یک سازه به شمار میرود که در صورت اجرای غیراصولی خسارات جانی و مالی بسیاری به همراه خواهد داشت. روشهای مختلفی جهت پایدارسازی گود به کار میرود که هر کدام طبق شرایط پروژه از جمله ظرفیت باربری خاک، میزان سرباره، بودجه اقتصادی و غیره انتخاب میشود.
روشهای پایدارسازی گود عبارتند از:
نیلینگ یا میخ گذاری
انکراژ یا میل مهار
سازه نگهبان خرپایی
گودبرداری با شیب ملایم
مهار متقابل
دیوار دیافراگمی
دیوار برلنی
سپرکوبی
شمع کوبی
روش تاپ دان چیست ؟
همانطور که گفتیم روش تاپ دان یک روش ساخت سازه یا گودبرداری محسوب میشود. در روش ساخت از بالا به پایین برعکس سایر روشهای پایدارسازی گود، ساخت سازه از تراز میانی (صفر) شروع شده و طبقات منفی یک، منفی دو و … به ترتیب ساخته میشوند و در انتها فونداسیون اجرا میگردد.
به این نکته توجه داشته باشید در روش تاپ داون سازه بالای تراز همکف و سازه پایین تراز همکف میتوانند همزمان با هم ساخته شوند.
در روش تاپ داون از اسکلت خود سازه برای پایدارسازی گود استفاده میشود.
روش تاپ دان برای پروژههایی اقتصادیتر است که هر چهار طرف آن نیاز به پایدارسازی گود داشته و همچنین زمین پروژه به قدری بزرگ باشد که امکان اجرای روش مهار متقابل در آن وجود نداشته باشد.
روش ساخت از بالا به پایین
اما در روش ساخت از بالا به پایین، اجرای فونداسیون آخرین مرحله خواهد بود.
به طور کلی روش ساخت از بالا به پایین یا تاپ داون به ترتیب زیر خواهد بود:
1) حفر چاهک
2) نصب ستونها و بتن ریزی شمع
3) اجرای دال کف
5) آرماتوربندی دیوار حائل طبقه منفی یک و تیر پایین دیوار
6) قالب بندی و بتن ریزی دیوار حائل طبقه منفی یک
7) خاکبرداری تا تراز طبقه منفی دو به علاوه ارتفاع تیر پایین دیوار
8) اجرای دال کف طبقه منفی یک و بتن ریزی همزمان تیر
به همین ترتیب تا طبقات پایینتر ادامه داده تا به فونداسیون برسیم.
اجرای تاپ دان در اسکلت بتنی
1) حفر چاهک
روش اجرای تاپ دان با حفاری چاهکها آغاز میشود. این چاهکها جهت اجرای شمع و ستون بتنی تعبیه میگردند.
در روش تاپ دان شمعها به صورت موقت نقش انتقال بار سازه به زمین را دارند. شمعها همان پیهای عمیق هستند که در مقاله ” پی عمیق “ به شرح صفر تا صد آن میپردازیم.
در مرحله آخر روش ساخت بالا به پایین و زمانی که فونداسیون اجرا شد، فونداسیون نقش سرشمع بتنی را ایفا میکند. همچنین در زمان طراحی فونداسیون، ظرفیت باربری شمعها نیز محاسبه شده به همین دلیل مجموع شمعها و سرشمع تشکیل یک فونداسیون را میدهند.
مقایسه روش تاپ دان با دیگر روشهای پایدارسازی گود
در روش نیلینگ و انکراژ به زمینهای اطراف تجاوز شده و گرفتن رضایت مالکین مجاور امری ضروری است ولی در روش تاپ داون نیازی به کسب رضایت نیست.
سازه نگهبان خرپایی نسبت به روش تاپ داون بسیار جاگیرتر است و فضای بیشتری را میگیرد.
سرعت اجرا در روش تاپ دان به این دلیل که امکان اجرای همزمان سازه بالای تراز همکف و سازه پایین تراز همکف وجود دارد، نسبت به دیگر روشها بیشتر است.
شرایط آب و هوایی روی ساخت ساختمان اثر دارد مثلا برای اجرای سه طبقه منفی، در هر طبقه باد و باران و برودت بر بتن ریزی تاثیر میگذارد ولی روش تاپ دان ، طبقات منفی نسبت به شرایط آب و هوایی مستقلاند چرا که با اجرای سقف منفی یک، دو سقف دیگر از باد و باران در امان هستند.
در روشهای دیگر باید سولجرهای موقت نصب شوند اما در روش تاپ داون از خود ستون به عنوان استرات (مهار) استفاده میشود.
روش مهار متقابل برای پروژههای کوچک قابل اجراست ولی روش تاپ دان برای پروژههای بزرگ نیز کاملا کاربردی است.
در پروژههایی که تعداد طبقات منفی بسیار زیادی دارد، روش تاپ داون بسیار کاربردی است چرا که هر طبقه که به سمت پایین میرویم از خود سازه برای پایدارسازی جداری خاک استفاده میکنیم. اما در روشهای دیگر باید ابتدا تا تراز انتهایی گودبرداری کنیم که امکان ریزش گود عمیق وجود دارد.
مزایا و معایب روش تاپ دان
در انتهای مقاله روش ساخت از بالا به پایین به بررسی مزایا و معایب آن میرسیم.
مزایای روش ساخت از بالا به پایین
در روش ساخت از بالا به پایین ساخت همزمان سازه اصلی و سازه زیرزمینی باعث کاهش زمان و هزینه ساخت میشود.
ایجاد فضای کاری بیشتر
ایمنی بیشتر به دلیل سختی بیشتر دالهای کف در مقایسه با قیدهای فشاری فولادی
عدم نیاز به اخذ رضایت از همسایههای مجاور
مستقل بودن کیفیت اجرا از شرایط جوی
معایب روش تاپ دان
هزینه نسبتا بالای آن به دلیل اجرای پیهای عمیق
اگر مدت زمان ساخت سازه زیرزمین افزایش یابد احتمالا جابهجایی افقی دیوار نگهدارنده یا نشست زمین افزایش مییابد و دلیل آن افزایش میزان خزش در خاکهای نرم است.
کیفیت اجرا میتواند تحت تاثیر سیستم تهویه هوا و سیستم روشنایی زیر دالهای کف قرار گیرد یعنی در صورت نبود نور کافی جزئیات اجرایی به درستی انجام نمیشود.
به دلیل تخصصی بودن کار، نیاز به اکیپ اجرایی متخصص دارد و سختی کار بالاست.
نحوه دسترسی به گود فقط از بازشوها انجام میشود که این امر باعث صعوبت کار میگردد.
در اسکلت فلزی، زمانی که اتصالات از نوع پیچی باشد، در صورتی که اجرا به درستی انجام نشده و المانها در جای دقیق خود قرار نگرفته باشند، ممکن است تیر و ستون به درستی به همدیگر متصل نشوند.